Stichting tot behoud, beheer en exploitatie van de Knoptorenkerk te Sint-Oedenrode,
hierna genoemd: Stichting Knoptoren
Jaarverslag 2023
Doel van de Stichting Knoptoren is instandhouding, beheer en exploitatie van het rijksmonument Knoptorenkerk. Stichting Knoptoren is sinds 2009 eigenaar van de Knoptorenkerk.
De aan de Knoptorenkerk verbonden Knoptoren is ook een rijksmonument, in eigendom van Gemeente Meierijstad, maar Stichting Knoptoren maakt in samenwerking met de gemeente gebruik van de torenruimte.
De inkomsten van de Stichting bestaan uit de opbrengsten uit verhuur, subsidies, bijdragen van de Vrienden van de Knoptoren en middelen die worden verworven door het organiseren van kleinschalige evenementen.
De uitgaven betreffen het onderhoud van het gebouw en verder alles wat voor de instandhouding noodzakelijk is. Zowel bestuurders als beheerder werken pro deo.
De activiteiten van Stichting Knoptoren staan in dienst van:
- Instandhouding
- Beheer
- Exploitatie
Instandhouding
Op basis van de inspectie door Monumentenwacht in 2021 is overleg gevoerd met verschillende partijen om de nodige werkzaamheden te verrichten.
In 2021 is voor het groot onderhoud een zogenaamde SIM-regeling subsidie toegekend voor de periode 2022-2027. In deze periode zal de aandacht vooral gericht zijn op het herstel en de conservering van de muren van het kerkgebouw en van de kerkhofmuren. De rijkssubsidie dekt hiervan een deel van de kosten. De rest betaalt de stichting uit zorgvuldig opgebouwde reserves. Er is opdracht gegeven voor het uitvoeren van het instandhoudingsplan 2022-2027.
Op 26 oktober 2023 heeft de oplevering plaatsgevonden van de herstelwerkzaamheden aan de kerkhofmuren van de Knoptorenkerk. De werkzaamheden werden verricht door restauratieaannemer Nico de Bont, onder toeziend oog van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) en adviesbureau IAMInstandhouder. In de laatste fase van de lopende planperiode zal de buitenmuur van de kerkzaal gerestaureerd en op kleur gebracht worden.
Naast de gerestaureerde muren is de kerkhoftuin opgeknapt en nieuwe riolering in de grond aangebracht.
Beheer
Beheer en exploitatie van de Knoptoren waren tot eind 2022 in één hand, kortweg beheerder genoemd.
Het jaar 2023 kenmerkte zich voor het bestuur en andere betrokkenen als een jaar van zoeken en proberen hoe we konden draaien zonder de jarenlang vertrouwde beheerder en exploitant. Hierover is veel overleg geweest met De Helden van Kien. Het bestuur en een aantal vrijwilligers zijn directer dan voorheen betrokken bij beheerszaken.
Opslag van materialen blijft een punt van aandacht. Binnen de Knoptoren en de Knoptorenkerk is hier geen ruimte voor. Op dit moment zijn materialen opgeslagen in een container op het perceel van de buren, maar dit is op termijn niet meer mogelijk. Er wordt in overleg met de gemeente gezocht naar een alternatief. De herverdeling van gemeentelijk vastgoed biedt op termijn mogelijk kansen om dit probleem definitief op te lossen.
Regelmatig is een klus- en groenploeg actief.
Exploitatie
De inkomsten van de Stichting Knoptoren zijn in 2023 afkomstig uit de exploitatie en bestaan verder uit bijdragen van Vrienden. Met de exploitant zijn afspraken gemaakt. Deze afspraken worden in 2024 geëvalueerd.
In de nieuwe situatie draagt een team van 6 personen, ‘Team Knoptoren’, van De Helden van Kien de verantwoording en uitvoering van de horeca-exploitatie van de Knoptoren. De exploitatie vindt plaats onder de naam ‘Horecaexploitatie De Knoptoren’.
Het bestuur en een aantal vrijwilligers zijn directer dan voorheen betrokken bij de contacten met de culturele en maatschappelijke organisaties die het gebouw gebruiken.
De extreem gestegen energielasten hebben grote gevolgen gehad voor de exploitatie. We hebben dan ook moeten besluiten om een tijdelijke energietoeslag in te voeren op onze tarieven voor 2023. Deze energietoeslag wordt heroverwogen in 2024. Daarna zal per kalenderjaar worden bekeken of de energietoeslag kan worden opgeheven.
In 2023 is gekeken naar mogelijke isolatiemaatregelen. De monumentale status van het gebouw legt hierbij beperkingen op. We hebben gezocht naar wat wel kan. Een voorzetraam voor de ramen is wel mogelijk gebleken. Er is begonnen met het aanbrengen van een houten framewerk waarop een isolerende folie wordt gespannen.
Voor het verwarmen van het gebouw zijn we aangewezen op het gebruik van gas. We hebben de verwarmingsinstallatie geoptimaliseerd door het vernieuwen van het verdeelstation, de pompen en de kleppen. Wij hopen op deze manier dat we met minder kosten toch een prettig klimaat creëren!
We hebben 2023 af kunnen sluiten met een positief resultaat.
Verdere ontwikkelingen
We maken ons nog steeds zorgen over ontwikkelingen rondom de naastgelegen boerderij. Een projectontwikkelaar heeft bouwplannen ontwikkeld in de directe omgeving van de Knoptoren. Samen met een groep betrokken instanties en personen volgen we kritisch de ontwikkelingen in dit kwetsbare gebied.
Het beleidsplan 2018-2023 is in 2019 vastgesteld.
In samenspraak met de nieuwe commerciële partner zullen we ook in de komende periode de balans tussen commercieel en cultureel/maatschappelijk gebruik blijven bewaken.
Voor de jaren tot 2026 is een overzicht gemaakt van verwachte ontwikkelingen in de exploitatie in een meerjarenplan. Voor instandhouding van het gebouw op langere termijn dienen de inkomsten uit de exploitatie vergroot te worden en daarnaast moet inspanning plaatsvinden bij het verwerven van subsidies en sponsorgelden en het werven van nog meer Vrienden.
Knoptoren als kunstproject
In samenwerking met de Kunststichting is in de torenopgang en in de torenruimtes een kunstproject gerealiseerd, als deelproject van het project ‘1000-jarig woud’. Er is een kunstwerk ontwikkeld dat gebruikt kan worden bij activiteiten in de kerkzaal.
Het project is in fases uitgevoerd door kunstenaar Geert Mul. Dit project is in 2022 afgerond. De formele overdracht van het kunstwerk door gemeente Meierijstad aan Stichting Knoptoren heeft in 2023 in de vorm van een bruikleenovereenkomst plaatsgevonden.
De realisering van dit kunstproject heeft consequenties voor activiteiten en openstelling. Er is een protocol ontwikkeld dat het beklimmen van de toren en de bezichtiging van de kunstwerken in goede banen moet leiden.
Publiciteit
Het is voor de Stichting Knoptoren van groot belang dat de inwoners van Sint-Oedenrode en omgeving zich realiseren dat de Knoptoren ‘van hen’ is. Verschillende keren is de Knoptoren in de publiciteit geweest in verband met diverse activiteiten: artikelen in de plaatselijke en regionale pers of via Omroep Meierij. De Knoptoren is opengesteld op de Open Monumentendagen en bij activiteiten rondom ‘Rooi verbeeldt’. Op die dagen waren de kunstwerken te bezichtigen in afstemming met gemeente Meierijstad.
Communicatieactiviteiten
De werkgroep activiteiten heeft in 2023 twee Vriendenbrieven verzorgd.
Regelmatig worden berichten op Facebook geplaatst.
De groep ‘Vrienden van de Knoptoren’ telt eind december 46 vrienden die met hun bijdragen de Stichting in staat stelt aanvullende investeringen te doen.
Met de Vrienden en de vrijwilligers wordt regelmatig contact onderhouden.
Afsluitend
2023 heeft ons weer laten zien dat situaties snel kunnen veranderen. Ook in 2024 zullen we rekening moeten blijven houden met verschillende scenario’s om beheer en exploitatie van de Knoptoren vorm te geven. Samen met alle betrokkenen willen we hier onze schouders onder zetten.
20240102 Ger van der Rijt